Detectionary Catalogue of Crime, Mystery & Detection

Introductie

Detectives, speurders en spionnen zijn de moderne helden en ridders van de twintigste eeuw, onoverwinnelijke helden die alles kunnen en alles weten: hun gelijk wordt immers altijd bewezen. In de moderne misdaad- literatuur zijn er zo veel speurders, dat ze bij elkaar een flinke stad zouden kunnen bevolken. Het is dan ook bijna niet meer bij te houden hoeveel het er zijn, laat staan dat we hun namen nog kennen. De detective, en dan vooral de 'private eye' is een moderne mythische figuur geworden, evenals zijn voorgangers de sheriff, de gunfighter en de cowboy uit de 19e eeuw en de gangster, de ‘gentleman-boef' uit het begin van de 20e eeuw. Volgens Hans Magnus Enzensberger ‘bevolken ze sedert ruim 150 jaar de bossen en het kreupelhout der steden en zijn ze de dag- en wensdromen van onze fantasie, met kruitdamp en de geur van bloed, wilde vrijheid en jongensangst'. *

Kenmerkend voor mythologische figuren is dat zij geen historische figuren zijn, maar blijven voortleven in onze herinnering en verbeelding ook als hun scheppers al lang dood zijn. De literaire helden van onze tijd lijken zo dichtbij dat fictie en werkelijkheid in elkaar overlopen en veel mensen niet verbaasd zouden opkijken als zij een van hen op straat meenden tegen te komen. Televisie en film versterken dat effect nog. Soms, als je op de juiste plaats en de juiste tijd bent, kun je zelfs het geluk hebben tv-of filmopnamen op straat van dichtbij meemaken en hopen dat je later nog begrijpt wat je bij de opnamen hebt gezien. Toen Arthur Conan Doyle zo genoeg had van zijn schepping Sherlock Holmes, waarvan hij vond dat deze zijn literaire ambities in de weg stond, liet hij hem van de rotsen in Reichenbach storten in de hoop voorgoed van hem af te zijn. Hij had echter buiten zijn lezers gerekend en had niet kunnen vermoeden dat de dood van Holmes zoveel opwinding teweeg zou brengen. Sommige bewoners van Londen liepen met zwarte rouwbanden over straat en zelfs koningin Victoria bemoeide zich met zijn dood. De protesten van lezers en de verleiding van het geld lieten Conan Doyle weinig andere keus dan Holmes weer tot leven te wekken.

In Nederland was de belangstelling en de waardering voor detectives en schrijvers van mysteries en thrillers lange tijd gering en niet echt een onderwerp van serieuze belangstelling. Simon Vestdijk stelde in een 'speelse dialoog' met S. Dresden vast dat 'detectives slechte boeken' waren, van een twijfelachtig literair genre en zeker niet meer dan 'een oefenterrein voor springerige intellectuelen'. Vestdijk vond detectives zeker geen 'echte literatuur', wat dat dan ook zijn mag, en nog net niet pervers. Een achterhaald en arrogant standpunt. Veel grote schrijvers schreven mysteryromans en vonden het geen schande toe te geven dat ze daaraan veel genoegen beleefden. De voor onze begrippen soms onvoorstelbare oplagen, vooral in Amerika, zullen daar ongetwijfeld toe hebben bijgedragen. Er waren zeker misdaadromans die weerstand opwekten en een private eye als Mike Hammer was ongetwijfeld een van de meest fascistoïde en gewelddadige detectives die er rondliepen.

Na de massale en goedkope uitgaven van een aantal Nederlandse uitgevers in de jaren 1960 en 1970 en na het verschijnen van de eerste echte Detective- en Thrillergids van Vrij Nederland in 1980 nam de waardering voor crimefiction pas echt toe en daarmee gelukkig ook voor misdaadliteratuur van eigen bodem, waarvan sommige auteurs zeker niet onderdoen voor Amerikaanse en Engelse crimefictionschrijvers.

Verreweg de meeste misdaadliteratuur komt uit Amerika en Engeland en in mindere mate uit Frankrijk, Duitsland en de Scandinavische landen. Zeer veel titels, maar helaas niet alles, werden vertaald. In de Engelstalige landen was de waardering voor misdaadliteratuur al vanaf de begintijd groot en werd ook veel positiever beoordeeld dan in Nederland lange tijd het geval was. De meeste liefhebbers van mystery- en misdaadverhalen zal dit echter een zorg zijn. Zij willen weten waar zij hun helden kunnen vinden en in één oogslag kunnen zien waar hun detectives en speurders optreden. Gelukkig is ook de Nederlandse waardering volwassen geworden.

Gebruik van de site

Deze site is vooral een checklist van vertaalde, in Nederland en België verschenen detectives, thrillers, spionageverhalen, avonturenromans, verhalen waar een misdaad of mysterie in voorkomt, kortom crimefiction en spannende verhalen vanaf 1850. De checklist wordt aangevuld met vele niet vertaalde crimetitels om zo voor de liefhebber het overzicht compleet te maken. Het gaat dus in de eerste plaats om de titels. Een uitgebreide bespreking van de titels zou de site te omvangrijk maken. Het bronnenoverzicht geeft een redelijke aanzet tot verdere boekbesprekingen. Nederlandse en Belgische auteurs worden apart vermeld. Dit heeft niets te maken met kwalitatieve afwegingen, maar is uitsluitend van logistieke aard. De namen van auteurs zijn in alfabetische volgorde vermeld. Een auteur is opgenomen als van zijn werk tenminste één titel, of soms een kort verhaal, is vertaald. De bezoeker kan in dan in één overzicht zien in welke publicaties zijn 'detective' voorkomt. Bovendien is een index van namen van detectives opgenomen, zodat snel kan worden teruggezocht van detective naar auteur.

Auteur

Van de auteur worden summier enkele biografische gegevens vermeld zoals naam, eventuele pseudoniemen en echte naam, nationaliteit, geboorteplaats en -datum en, voor zover van toepassing of bekend, de datum van overlijden. Opleiding, carrière, militaire dienst, onderscheidingen en familie worden eveneens vermeld, maar er is afgezien van een uitgebreide beschrijving van het leven van een schrijver, behalve wanneer dit voor de ontwikkeling van zijn personage(s) of voor de ontwikkeling van het genre van belang is. Het gebruik van een pseudoniem of meerdere pseudoniemen leverde bij het opsporen van gegevens in sommige gevallen tot verwarring, zoals bijvoorbeeld bij Ed McBain, schrijver van de boeken over het 87th Precinct. McBain werd geboren als Salvatore A. Lombino en heet sinds 1953 officieel Evan Hunter. In Brinkman's Cumulatieve Catalogus, een van de meest uitgebreide bronnen, wordt vaak verwezen naar zijn bekendste pseudoniem Ed McBain, maar Hunter heeft echter ook een aantal romans onder zijn eigen naam gepubliceerd. In bovengenoemd voorbeeld wordt voor publicaties van Evan Hunter verwezen naar Ed McBain. De verwarring is soms nog groter als blijkt dat een auteur onder een groot aantal pseudoniemen schrijft, zoals bijvoorbeeld Jack Higgins, pseudoniem van Henry Patterson. Higgins schrijft onder veel verschillende pseudoniemen en bovendien ook nog onder zijn echte naam, maar titels worden in Nederland vrijwel allemaal uitgebracht onder de naam Jack Higgins. Pseudoniemen worden aangegeven met een # na de titel en onderaan het overzicht vermeld in een noot.

Detective

De naam van de hoofdpersoon wordt aangegeven met 'detective' of dit nu een privé-detective, private eye, amateur-detective, rechercheur, inspecteur, advocaat, spion of avonturier is. Van de detective worden vermeld de plaats of het land en/of de organisatie waarvoor hij/zij werkt. In veel gevallen wordt ook een ‘sidekick' (helper) vermeld, d.w.z. de persoon, die de hoofdpersoon daadwerkelijk assisteert bij zijn onderzoeken. Zo kan bij Sherlock Holmes natuurlijk Dr. Watson niet ontbreken of sergeant Lewis bij Inspector Morse. In sommige gevallen wordt ook de 'onvermijdelijke' tegenspeler of 'aartsvijand' vermeld, zoals Dr. Fu Manchu bij Sax Rohmer of de 'Napoleon van de misdaad', professor Moriarty bij Sherlock Holmes.

Titels

Om titels te rangschikken zijn er verschillende mogelijkheden om de volgorde aan te geven: alfabetisch, numeriek of chronologisch. Een alfabetische volgorde heeft het voordeel dat een titel snel kan worden teruggevonden, maar is misschien gemakkelijker bij een index. Een numerieke volgorde, bijvoorbeeld volgens een boek- of serienummer is eenvoudig, maar heeft als nadeel dat boek- of serienummer bekend moet zijn.

Bij deze site is gekozen voor een chronologische indeling van titels. Misschien niet de gemakkelijkste methode, maar wel een die meer recht doet aan de hoofdpersoon, wiens avonturen tenslotte ook in een bepaalde tijdsvolgorde plaatsvinden. Bij de rangschikking van de titels is daarom als belangrijkste uitgangspunt genomen de vaste hoofdpersoon en het oorspronkelijke jaar van publicatie. Nederlandse uitgeverijen hebben in lang niet alle gevallen dezelfde chronologische volgorde aangehouden en heel vaak zijn niet alle titels, of maar een deel, vertaald. Het nadeel van het eerst vermelden van de vaste hoofdpersoon of personen, zou kunnen zijn dat het totaaloeuvre van de schrijver en daardoor diens eigen ontwikkeling iets minder overzichtelijk worden. De titels van andere hoofdpersonen die niet zijn vertaald, worden ook opgenomen. Omnibussen worden niet vermeld, tenzij een omnibus een 'eigen titel' heeft.

Vermelding

Op één regel staan dan achtereenvolgens vermeld:

1. De oorspronkelijke titel, soms met een serienummer afkomstig van de oorspronkelijke uitgever, met eventueel een verwijzing naar een pseudoniem of noot, met een #.

2. De oorspronkelijke datum/jaar van publicatie, meestal in Amerika of Engeland. De oorspronkelijke uitgever wordt niet vermeld. Als een oorspronkelijke titel ook onder een andere titel of meerdere titels is gepubliceerd, wordt ook die titel vermeld, maar dan met het jaar van publicatie tussen ( ). Als een oorspronkelijke titel of het jaar van publicatie niet bekend is, wordt de titel vermeld met -- en het niet bekende jaar van publicatie met .. puntjes.

3. De vertaalde, Nederlandse titel met eventuele andere titels of ondertitels, waaronder de publicatie is verschenen.

4. De datum van de eerste publicatie in Nederland.

5. De Nederlandse uitgever, boekserie of boeknummer.

Zo betekent ZB 1234 bijvoorbeeld dat het gaat om een uitgave uit de serie Zwarte Beertjes van Bruna met nummer 1234. De namen van veel uitgeverijen of series worden vaak afgekort. Soms wordt door een uitgever met een serienummer aangegeven om de hoeveelste titel van een serie het gaat, maar deze nummering loopt zelden gelijk met de oorspronkelijke nummering en is in vrijwel alle gevallen weggelaten. De Nederlandse gegevens hebben zoveel mogelijk betrekking op de eerste druk vanaf 1850 en bovendien, voorzover titels nogmaals zijn uitgegeven na de tweede wereldoorlog, de eerste druk na 1945. Een latere druk is alleen dán opgenomen als de gegevens wezenlijk zijn veranderd, zoals een andere titel, boek- of serienummer. Verandering van uitgever is eveneens geen reden om op te vermelden. Het is dus heel goed mogelijk dat er van een titel vele drukken zijn verschenen bij verschillende uitgeverijen die niet tot opname in de overzichten hebben geleid. Titels, data en gegevens over auteurs zijn afkomstig uit velerlei bronnen, van uitgevers, uit Brinkman's Cumulatieve Catalogus, uit Engelse en Amerikaanse bronnen en uit eigen bezit. De laatste jaren meer uit digitale overzichten en bronnen. De data en titels zijn zo zorgvuldig mogelijk gecontroleerd en waar mogelijk dubbel gecheckt. Toch is het onmogelijk gebleken om alle titels en data helemaal kompleet te krijgen.

Veel Nederlandse uitgeverijen gaven vermeldden in het verleden in de boeken geen oorspronkelijke titel of jaartal en daarom worden ontbrekende jaartallen vermeld met .. en ontbrekende titels met -- .

Suggesties, aanvullingen of verbeteringen zijn zeer welkom. De gegevens zijn bijgewerkt tot de laatst bekende.

De titels zijn ingedeeld in verschillende categorieën:

crimetitels

Een zeer ruim genomen categorie, waarvan opname in sommige gevallen onvermijdelijk arbitrair is. Titels met een vaste hoofdpersoon waarin een misdaad, mysterie voorkomt of een avontuur beleefd wordt door een amateurdetective, privé-detective, private eye, rechercheur, spion of avonturier, staan centraal. Verder zijn opgenomen thrillers, 'psychologische' thrillers en policiers zonder vaste hoofdpersoon. Maar niet elk verhaal waarin een misdaad voorkomt is een crimetitel. In ‘Een zeeman door de zee verstoten' van Yukio Mishima, wordt een moord gesuggereerd; toch wordt deze roman niet als misdaadroman opgenomen. Wel zijn de z.g.n. ‘reli-thrillers' en 'romantic suspence' titels en opgenomen, evenals juniorentitels, of spannende boeken voor young adults. Ze voldoen aan vrijwel alle inhoudelijke criteria, die ook aan de overige crimefiction worden gesteld. Bovendien waren zij voor veel lezers het eerste opstapje naar de ‘volwassen' detectives.

Hoofdpersonen of seriepersonen, die tenminste twee maal voorkomen krijgen een aparte vermelding. Een enkele maal wordt, ter behoud van het chronologisch overzicht, de detective tussen ( ) achter de titel geplaatst, zoals bijvoorbeeld bij Edgar Wallace het geval is. Alle oorspronkelijke titels en vertaalde titels van de seriehoofdpersoon zijn in het overzicht opgenomen. Het is dus heel goed mogelijk dat lang niet alle titels zijn vertaald. Voor de liefhebber is het echter interessant te weten hoe de serie er in zijn geheel uitziet en waar en wanneer zijn favoriete detective voorkomt. Bovendien geeft het cohesie aan de serie als àlle oorspronkelijke titels vermeld worden, al leidt dat in sommige gevallen tot tamelijk lange titeloverzichten. Voor zover bekend of mogelijk worden de titels genummerd. Deze nummering valt, zoals eerder uiteengezet, niet altijd samen met de Nederlandse nummering.

andere crimetitels

Betekent wel een misdaadtitel, maar met een andere, veelal éénmalige hoofdpersoon, ook wel ‘stand-alone novel' genoemd. De naam van deze hoofdpersoon wordt in vrijwel alle gevallen niet vermeld.

niet-crimetitels

Titels die niet met een misdaad te maken hebben, maar wel interessant zijn om te vermelden, bijvoorbeeld 'gewone' romans, wetenschappelijke werken, biografieën, e.d.

Hierbij zijn alleen titels opgenomen die vertaald zijn. Een probleem is soms dat aan de titel niet altijd te zien is of het om een crimeverhaal gaat.

Sommige auteurs hebben zo'n uitgebreid oeuvre, dat het niet zinvol is alle oorspronkelijke niet-crimetitels op te nemen. Westerns, fantasy, science-fiction, horror en griezelverhalen zijn, een enkele uitzondering daargelaten, niet opgenomen, tenzij een auteur behalve crimetitels ook bijvoorbeeld westerns heeft geschreven, zoals bijvoorbeeld bij Max Brand het geval is. Bovendien is de grens tussen crimefiction of western niet altijd even scherp te trekken. Een uitzondering wordt gemaakt voor horrorschrijver Stephen King, omdat het niet altijd duidelijk is waar de horror eindigt en de crime of mystery begint. Spannend zijn zijn boeken in elk geval wel en ook dat is een criterium.

"korte verhalen" of "korte crimestories"

Voor zover de korte crimeverhalen betrekking hebben op de seriepersoon, worden zij direkt onder de boektitels van de seriepersoon vermeld. Verzamelingen (‘collections') of bundels worden gewoon vermeld, titels tussen "..." zijn korte, veelal niet gebundelde korte verhalen. Voor zover bekend, wordt ook vermeld in welk magazine of bundel zij zijn verschenen.

andere niet gebundelde korte crimestories

Heeft betrekking op korte verhalen met een eenmalige hoofdpersoon, die niet werden opgenomen in een bundel of verzameling korte verhalen.

andere korte verhalen

Heeft betrekking op niet-crimeverhalen.

niet getraceerde titel(s)

Van enkele titels zijn slechts summier gegevens bekend, dikwijls wel de Nederlandse titel, maar zonder jaartal of uitgeverij. De oorspronkelijke titel en het oorspronkelijke jaar van publicatie ontbreken soms, hetgeen terugvinden van titels lastiger, zo niet onmogelijk maakt. Veel dergelijke titels zonder oorspronkelijke titel of jaar van publicatie worden bijvoorbeeld wel vermeld in Brinkman's Catalogus, maar kunnen niet altijd bevestigd worden.

*VN Sterren*

In 1980 stelde Vrij Nederland ‘speciaal voor de vakantie' voor de eerste keer een gids samen van thrillers, detectives, spionage- en politieromans, waarbij sterren werden toegekend voor bijzondere boeken die op dat moment in vertaling èn verkrijgbaar waren. Vijf sterren betekende (in de ogen van de samenstellers van de gids) ‘zeer goed', vier sterren ‘goed', drie sterren ‘heel aardig', twee sterren ‘aardig' en één ster ‘toch lezen'. Omdat het toekennen van sterren toch in zekere zin een vorm van waardering of onderscheiding is, zijn de sterren in een aparte rubriek bij de auteur opgenomen. Daarnaast is er een overzicht waar àlle sterren die sedert 1980 zijn verleend, per auteur zijn opgenomen. Soms worden ook titels genoemd zonder sterrenwaardering. Deze titels worden aangegeven met een -.

In de loop van de jaren is er wel iets veranderd aan de toekenning van sterren en is ook het niveau van de toekenningen gestegen. 28 jaar na de eerste sterrengids geven vijf sterren het predicaat ‘zéér, zéér goed' voor de allerbeste detectives of thrillers van uitzonderlijke kwaliteit. Vier sterren betekent ‘zéér goed', drie sterren ‘goed', twee sterren ‘heel aardig' en één ster ‘kan er best mee door'. De redacteuren van de VN-gidsen geven met nadruk aan dat aan de sterren geen absolute waarde moet worden toegekend en ook dat is zeer juist. Immers, toebedeelde sterren zijn persoonlijke voorkeuren van de redacteuren en veel lezers hebben gelukkig over de titels hun eigen oordeel. Soms ook worden lezers op het verkeerde been gezet door de gids en valt een boek, dat de hemel is ingeprezen tegen, maar ongetwijfeld vormen de sterren vaak een stimulans een ‘sterrenboek' aan te schaffen. In de loop der jaren zijn veel uitgevers de sterren, net als de Michelin-sterren voor restaurants, voor promotiedoeleinden gaan gebruiken. Niets op tegen uiteraard, maar de lezer en liefhebber dient vooral zijn eigen oordeel te volgen.

Vermeld wordt alleen de Nederlandse titel, het aantal sterren en het jaar waarin de ster voor de eerste maal werd toegekend. Alle latere jaren worden niet vermeld, tenzij er een andere sterwaardering werd gegeven. De jaren de niet genoemd worden hebben dan dezelfde sterwaardering als het eerstgenoemde jaar. Soms werd het hele oeuvre van een auteur beloond met sterren. Het aardige (en soms trieste) van het sterrenoverzicht is dat, een oeuvre overziend, een auteur soms een schitterend en flitsend debuut maakt en in de loop der jaren steeds meer naar de middelmaat afzakt, of daarentegen juist steeds sterker gaat schrijven. Hoe dan ook, de sterren van de VN Detective- en Thrillergids hebben ongetwijfeld bijgedragen tot de populariteit van kwalitatief steeds betere thrillers en detectives.

Mystery Awards

Jaarlijks worden er honderden literaire prijzen, medailles en onderscheidingen uitgereikt, waaronder onderscheidingen voor crime- en mysteryfiction. De bekendste daarvan zijn de Amerikaanse Edgar Allan Poe Awards, de ‘Edgars' en de Britse ‘Daggers'. Ook hier heeft de commercie de laatste jaren flink toegeslagen en zijn de prijzen vaak vernoemd naar hun sponsors. Zoiets als de ‘PTT Telecompetitie' voor een eredivisie of de premier league, maar dan met een whiskymerk. Hoe dan ook, verwarrend en lastig te traceren.

Introductie TV-detectives en verfilmde detectives

Veel detectives en thrillers zijn verfilmd of werden tot televisieserie bewerkt. Dat maakt het interessant bij de auteurs ook de mediabewerkingen te vermelden. Het lijkt enigszins dubieus om bij een bibliografisch overzicht zoiets triviaals als filmtitels of televisieseries te vermelden, maar de reden is simpel. Wanneer boeken of korte verhalen tot een televisieserie of film werden getransformeerd, heeft de auteur vaak een belangrijke rol gespeeld in de tot standkoming van de casting of van de afleveringen. In een aantal gevallen heeft of bedingt hij of zij de keuze van de hoofdrolspeler of spreekt zelfs een veto uit over de keuze van de hoofdrolspeler. In een aantal gevallen werden de romans door de auteur zelf tot film- of tv-aflevering bewerkt of schreef hij of zij het screenplay of teleplay, maar vaker nog werd bij een tv-serie een screenplay helemaal niet meer door de oorspronkelijke auteur geschreven en blijft, als hij geluk heeft, zijn creatie herkenbaar. Tegenwoordig worden screenplays door één of meerdere scriptwriters of zelfs door teams van scriptwriters geschreven. Zij geven de hoofdpersoon vaak op een andere manier gestalte dan de oorspronkelijke auteur of de lezer voor ogen had. Onder druk van commerciële belangen blijft er vaak van de oorspronkelijke figuur weinig meer over en gaat deze zijn eigen film- of televisieleven leiden. Regisseurs zijn in staat andere dimensies aan een verhaal te geven of nieuwe dimensies toe te voegen aan het karakter of uiterlijk van de oorspronkelijke hoofdpersoon. Vaak is deze dan zo veranderd dat er van de oorspronkelijke figuur weinig meer overblijft en bijna niet meer herkenbaar is of, en dat gebeurt ook nogal eens, overstijgt het televisiekarakter zelfs het oorspronkelijke karakter en herinneren wij de bewerking beter dan wij ons de figuur zelf voorstelden. In sommige gevallen is die verandering zo ingrijpend en is de invloed van de scriptwriter of de regisseur, of van beide, zo groot geweest dat sommige schrijvers op hun beurt het karakter van de oorspronkelijke hoofdpersoon in latere romans ook een beetje gingen aanpassen. En om eerlijk te zijn: we kunnen geen boek over Simon Templar, Perry Mason, Inspector Morse of James Bond meer lezen zonder ons bij het lezen voortdurend Roger Moore, Raymond Burr, John Thaw of Sean Connery voor de geest te halen. Zij hebben door hun spel ons lezen dan ook zeer beïnvloed. Of dat altijd even leuk is voor de fantasie, valt te bezien. Soms wijken de bewerkingen zover af van het oorspronkelijke verhaal of van de karakters, dat het lezen daardoor een stuk ongemakkelijker wordt. Zo vertelde William Burley, de schepper van Superintendent Wycliffe, eens dat hij het prima vond dat zijn boeken verfilmd werden en tot zijn eigen verbazing vaststelde dat hij de scripts die door anderen waren geschreven, eigenlijk beter vond dan die van hemzelf. Voor hem een reden om te zeggen "bekijk het maar" en verder te gaan met zijn eigen romans.

MEDIA-bewerkingen

Een andere reden om films en tv-series op te nemen is dat titels en volgorde van film, radio of televisieepisodes vaak afwijken van de oorspronkelijke boektitels. Voor zover bekend zijn daarom de titels van de tv-episodes ook in chronologische volgorde opgenomen met de vermelding van het jaar van productie of, als dat niet mogelijk was, de datum/jaar van de eerste uitzending, net als bij de romans. De data van de tv-episodes lopen niet noodzakelijkerwijs gelijk met de chronologie van de boeken. Film- en tv-bewerkingen worden opgenomen onder de kopje MEDIA-bewerkingen; daaronder komt te staan om wat voor soort media-bewerkingen het gaat: in veel gevallen zal het gaan om bewerkingen die door de auteur zelf zijn uitgevoerd, maar uiteraard worden ook de andere titels opgenomen. Vervolgens wordt vermeld de schrijver(s) van de aflevering, onder de benaming screenplay. Daaronder worden gerekend: screenplay, teleplay, script, scenario, writer, scriptwriter of degene die de oorspronkelijke roman heeft bewerkt (dramatized) en daarnaast wordt de director (regisseur) vermeld. In de laatste kolom wordt aangegeven waarop een episode of verfilming gebaseerd is, gevolgd door de acteur die de hoofdrol speelt. Bij de televisieseries wordt vooraf een kort overzicht van de spelers (cast) gegeven. Het valt buiten het bestek van deze site om dieper in te gaan op de inhoud van de tv-afleveringen of de hoofdrolspelers, hoeveel invloed deze ook gehad mogen hebben op de vormgeving van de karakters.

Bronvermelding en verantwoording

Deze site is het resultaat van 15 jaar onderzoek en had niet opgezet kunnen worden zonder raadpleging van een groot aantal belangrijke en informatierijke bronnen. De basis is echter mijn eigen collectie crimefiction, aangevuld met gegevens uit naslagwerken als Brinkman's Cumulatieve Catalogus waarin de meeste Nederlandse en Belgische uitgeverijen sedert meer dan 150 jaar hun boeken laten opnemen. Daarnaast heb ik de bibliografische gegevens gebruikt, zoals zij door de uitgeverijen in de boeken zelf vermeld worden. Maar de meeste dank ben ik verschuldigd aan de zeer overzichtelijke en inspirerende bron ‘St. James Guide to Crime & Mysterywriters' voor titeloverzichten en biografische gegevens over auteurs. Voor het identificeren van thrillers en detectives was Vrij Nederland een uitstekende bron.

Vanaf het begin van de opzet was duidelijk dat het traceren van de inhoud van omnibussen en verzamelingen van korte verhalen lastig zou zijn. Speciale dank gaat daarom uit naar de Zweedse website ‘Christian's Cool Bibliography' waarin veel bundels korte verhalen worden vermeld.

Voor de mediabewerkingen van films is de Internet Movie Database (IMDb) onmisbaar en ik heb dan ook met veel genoegen veelvuldig gebruik gemaakt van deze onuitputtelijke bron en voor het checken van de data.

Een van de rijkst voorziene bronnen is Fantastic Fiction, een Britse site, zeer actueel, waarop meer dan 10.000 auteurs en 200.000 boeken worden vermeld. Daarbij niet alleen de detectives, thrillers en mysteries, maar vrijwel al het bekende werk van auteurs.

Omdat in het grensgebied van het genre de mysteries, horror en fantasy niet altijd even duidelijk te scheiden zijn, zijn een aantal mysteries en ‘love mysteries' toch opgenomen. Ik ben mij ervan bewust soms de plank mis te slaan met de aanduiding thriller of detective, maar zelfs in prominente titeloverzichten lukt dat de samenstellers ook niet altijd, of is er gewoon niet genoeg informatie beschikbaar.

Voor de foto's heb ik gebruik gemaakt van het materiaal dat voorhanden was van boekomslagen, uit kranten en tijdschriften, Fantastic Fiction en Gadetion, dat gewijd is aan de detectives uit de Golden Age, waarvoor mijn dank. De namen van de makers van de foto's zijn, voor zover bekend, vermeld bij de individuele auteurs. Ik hoop dat ik niemand tekort heb gedaan.

De belangrijkste geschreven bronnen zijn:

Boeken uit eigen bezit en informatiemateriaal van Nederlandse uitgeverijen.

Brinkman's Cumulatieve Catalogus, vanaf 1850.
Het Lectuur Repertorium, van 1900 tot 1978.
Vrij Nederland Detective- en Thrillergidsen, vanaf 1980.
Herbert, Rosemary (ed), The Oxford Companion to Crime and Mystery Writing, 1999, New York/Oxford, Oxford University Press, 535 blz.
Pederson, Jay P. (ed), St. James Guide to Crime & Mystery Writers, (Fourth Edition), 1996, Detroit, St. James Press, 1264 blz.
Penzler, Otto, Chris Steinbrunner, Marvin Lachman, Detectionary. The Ultimate Whodunit. A Complete Guide to Mystery Fiction, december 1980,
New York, Ballantine Books, 340 blz.
Reilley, John M.(ed), Twentieth-Century Crime and Mystery Writers (First Edition), 1980, New York, The MacMillan Press, 1517 blz.
Symons, Julian, Moord en Doodslag. Een geschiedenis van het misdaadverhaal, 1976, Utrecht/Antwerpen, Uitgeverij Het Spectrum, 280 blz. Oorspronkelijke titel: Bloody Murder, 1972, Londen, Faber and Faber, Herziene editie 1974, Harmondsworth, Penguin Books.
Symons, Julian, Beroemde Detectives. Zeven onthullende onderzoeken, 1982, Utrecht/Antwerpen, Uitgeverij Het Spectrum, 143 blz. Oorspronkelijke titel: The Great Detectives, 1981, London, Orbis Publishing.
Lewis, Jon E. & Penny Stempel, Cult TV The ... Detectives, 1999, Pavilion Books Ltd, Londen.
Docter, Cor, Grossiers in Moord & Doodslag. Veelschrijvers in Nederland en Vlaanderen, 1997, Amsterdam, Meulenhoff-M, 199 blz.
Cann, Jos van, Moordgids. Het spannende boek in de lage landen, 2004, Utrecht, uitgeverij Signature.
Verheijen, Sander & Kim Moelands, Crime Zone, Het beste van de hedendaagse misdaadliteratuur, 2005, Amsterdam, Anthos.
Verheijen, Sander & Kim Moelands, Crime Zone, hét boek over thrillers, editie 2006, Houten, Unieboek.
Oosterberg, Willem, Detectionary. Speurders en Spionnen Een A tot Z checklist van vertaalde crime-fiction van 1850 tot 2000, 2003, Vaassen, DeLICt

Bij het samenstellen van overzichten van films en tv-series heb ik veelvuldig gebruik gemaakt van een groot aantal websites. Keuze, samenstelling en volgorde van de overzichten werden door mij gedaan. Van de onderstaande bronnen en websites voor gegevens over televisieseries, episodes en romans heb ik dankbaar gebruik gemaakt. De belangrijkste bronnen op het Internet:

TV-Episodes: http://epguides.com (een zeer uitgebreide Amerikaanse website met tv-series)
TV pagina: http://detective.pagina.nl/. (een nederlandse website met vele links)
The Saint/Leslie Charteris: http://www.saint.org/books.htm(de officiële Saint Bible website)
Poirot/Agatha Christie: http://www.hi.is/~ragnaj/eacen.htm
Perry Mason/ Erle Stanley Gardner: http://www.ozemail.com.au/~jsimko/pmtvepi2.htm
Maigret/Georges Simenon: http://www.trussel.com/maig/maigfilm.htm
Internet Movie Database (IMDb), een onovertroffen databank van bioscoopfilms, titles, acteurs, auteurs en filmtrivia.

Internet sites voor specifieke literatuurgegevens:

Vrij Nederland detective- en thrilergids: http://www.liacs.nl/home/kosters/vnster/index.php
Tangled Web UK Author Profile Directory:http://www.twbooks.co.uk/authors/authorpagelist.html
Crime en Mystery Fiction: http://www.xs4all.nl/~embden11/
The Thrilling Detective Web Site: http://www.thrillingdetective.com/eyes.html (een van de meest uitgebreide en interessantste sites van titels, korte verhalen en karakterbeschrijvingen van p.i.'s)
Detective/Mystery Series & Sequels, St. Martin's Press: http://www.bookbrowser.com/DetMyst.html
Fantastic Fiction: http://www.fantasticfiction.co.uk , een zeer uitgebreide site met titeloverzichten van meer dan 20.000 auteurs
en meer dan 270.000 boeken op het gebied van thrillers, detectives en mysteries.
Zweedse website met korte verhalen en verzamelingen: http://hem.passagen.se.orange.htm
auteurs uit de Golden Age of Detection Wiki (1920-1960) http://gadetection.pbwiki.com/
Crimezone: http://www.crimezone.nl
De Boekenplank: http://www.deboekenplank.nl/

* Hans Magnus Enzensberger, Misdaad en politiek, 1966, A.W. Bruna & Zoon Grote Beren, Utrecht, p.11

Leesaanwijzingen en afkortingen:

-- = titel niet bekend of niet vermeld in oorspronkelijke publicatie

z.j. = zonder jaar

.. = jaartal niet bekend

( ) = later jaar van publicatie bij oorspronkelijke titel

"..." = los, veelal niet gebundeld kort verhaal, of verhaal opgenomen

in een bundel

# = verwijzing naar noot of pseudoniem

kr(s) = korte roman(s) of novelette

kv = kort verhaal of korte verhalen

odt(s) = onder de titel(s)

[>] = verwijst naar

scr = screenplay

dir = director

Meest voorkomende afkortingen van uitgeverijen en boekenseries

A'dam Boek = Amsterdam Boek

AHMM = Alfred Hitchcock Mystery Magazine

AP = Arbeiders Pers

APCC = Arbeiders Pers Crime de la Crime

BB = Bezige Bij

BCr = BZZTôH Crime

B & K = Bosch & Keuning

B & R = Bigot & van Rossum

B & S = Blankwaardt & Schoonhoven

Blankw & Sch = Blankwaardt & Schoonhoven

Boekerij = De Boekerij

Boekerij CrCl = De Boekerij Crime Classics

Boer Mar Thr = De Boer Maritieme Thriller

Br = Bruna

BrBalken = Bruna Balken

BrCC/BrCrCl = Bruna Crime Classics

Br do = Bruna detective omnibus

BrGrB = Bruna Grote Beren

BrMar = Bruna Maraboe

BrSF = Bruna Science Fiction

BrSp = Bruna Special

Br SS = Bruna Super Suspense

Born D = Born Detectives

Born SP = Born Speciale Paperback

C'bach = Callenbach

CPNB = Stichting Collectieve Propaganda van

het Nederlandse Boek

DelaRiv&V = De la Rive & Voorhoeve

EQMM = Ellery Queen Mystery Magazine

Els = Elsevier

Font = Fontein

GLB = Grote Letter Bibliotheek

GP = Geïllustreerde Pers

GP dd = Geïllustreerde Pers dubbeldetective

GP SP = Geïllustreerde Pers Super Pocket

H & W = van Holkema & Warendorf

Helmond RvA = Helmond roman voor allen

Holl = Hollandia

Holl bibl = Hollandsche Bibliotheek

IRP = Internationale Roman Pers

IRU = Internationale Roman Uitgaven

Loeb CI = Loeb Crime International

Luit = Luitingh

L/S = Luitingh~Sijthoff

Mant = Manteau

MD = Meulenhoff Detectives/

Meulenhoff Detection, serie Bezige Bij

Meul = Meulenhoff

Meul Flam = Meulenhoff Flamingo

Meul M = Meulenhoff Misdaad

Meul SF = Meulenhoff Science Fiction

MvdOW = Meesters van de Onderwereld

M & S = Mertens & Stappaerts

Mertens & St = Mertens & Stappaerts

N & D = Nijgh & van Ditmar

NBC = Nederlandse Boeken Club

NBC Bi = Nederlandse Boeken Club Bijou

ND GS = Nijgh & van Ditmar Gele Serie

Ned BH = Nederlands Boekhuis

Nwe Wieken = Nieuwe Wieken

PP = Poema Pocket

PD = Prisma Detectives, Het Spectrum

Pr = Prisma

Pr Jun = Prisma Juniores

PM = Prisma Misdaad

Pr do = Prisma detective omnibus

PrThr = Prisma Thriller

Pyr = Pyramide

Raamgr Kal = Raamgracht Kaliber

Rb = Rainbow

RbCr = Rainbow Crime

RD BB = Reader's Digest Beste Boeken

RepdLet = Republiek der Letteren

RP = Roman Pers

RvA = Roman voor Allen, uitgeverij Helmond

S & G = Scheltens & Giltay

Scar = Scarabee

Schorp sp = Schorpioen spionage

Schb Raven = Schoonderbee

Schuyt Fol = Schuyt Foliant

Servire ZM = Servire Zilver Meeuw

Sign = Signature

SOS = Spannings & Ontspannings Serie,

Nederlandse Keurboekerij

Sp = Spectrum

Spect pb = Spectrum paperback

Sp Playb = Spectrum Playboy roman

Sijth = Sijthoff

Sijth Acc = Sijthoff Accolade

StM = Steenuil Middernacht

Trendb = Trendboek

Tuyl 5 St = Tuyl Vijf Sterren

UMC = Uitgevers Maatschappij De Combinatie,

Real-Reeks

VB = Vrijbuiter

Vrijb sd = Vrijbuiter super detective

vH = van Hoeve

vanHoeve Krp = van Hoeve Kramers pocket

WB = Wereld Bibliotheek

WFrl = West Friesland

WestFrl = West Friesland

W & L = W & L Boeken

WRD = Witte Raven Detectives

WRS = Witte Raven Spionage

WV Antil = Wereld Venster Antilope

ZB = Zwarte Beertjes, Bruna

ZH bibl = Zuid-Hollandsche bibliotheek

ZHUM = Zuid-Hollandse Uitgevers Maatschappij

ZNU = Zuid-Nederlandse Uitgeverij

ZP = Zilver Pockets, Muntinga Pockets ism

Uitgeverij De Arbeiderspers

XL = Stichting Uitgeverij XL